Ο χώρος του νηπιαγωγείου ως τρίτος παιδαγωγός

PDF
Δημοσιευμένα: Ιουλ 27, 2019
DOI: https://doi.org/10.12681/χπ.1430
Λέξεις-κλειδιά:
σχολικός χώρος τρίτος παιδαγωγός Reggio Emilia παιδί ως δρων υποκείμενο
Δόμνα - Μίκα Κακανά (Domna Mika Kakana)
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Περίληψη

O χώρος από πολύ παλιά, έχει χαρακτηριστεί από τον ανθρωπολόγο E. Hall, ότι διαθέτει μια «κρυφή» διάσταση, ότι διαπερνιέται από μια «σιωπηλή» γλώσσα που καθορίζει τη χρήση και τις σχέσεις των ανθρώπων. Σ’ αυτό το πλαίσιο, ο σχολικός χώρος, ως μια ανθρωπογενής πραγματικότητα δεν αποτελεί απλά το υλικό περιβάλλον που φιλοξενεί την εκπαιδευτική διαδικασία, αλλά με τη δυναμική που αναπτύσσεται ανάμεσα σε αυτόν και τους χρήστες του, αναδεικνύεται ως ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες ανάπτυξης των διαδικασιών διδασκαλίας και μάθησης. Σύμφωνα με το πρόγραμμα του Reggio Emilia, το σχολικό περιβάλλον χαρακτηρίζεται ως ο «τρίτος παιδαγωγός» που καθορίζει και επηρεάζει την εξέλιξη της παιδαγωγικής διαδικασίας. Η διάσταση αυτή του περιβάλλοντος χώρου αναδεικνύεται από την οργάνωση και αισθητική του, την ποιότητα των επίπλων και του εξοπλισμού, τα δείγματα των εργασιών των παιδιών, που υποκινούν παιδιά και ενήλικες να αναπτύξουν δράσεις να αλληλεπιδράσουν και να τον μετασχηματίσουν σε πολύπλευρο μαθησιακό πεδίο. Η έρευνα έχει δείξει ότι ο σχολικός χώρος προσφέρει μηνύματα και ταυτόχρονα δημιουργεί προϋποθέσεις για να αναπτυχθούν δράσεις που ενθαρρύνουν τη συλλογικότητα, τις αλληλεπιδράσεις, τη βιωματική μάθηση, την ενεργητικότητα και την ανάληψη πρωτοβουλιών.

Με βάση τα παραπάνω, το ερώτημα που θα μας απασχολήσει στην παρούσα ανακοίνωση είναι κατά πόσο το σύγχρονο παιδαγωγικό πλαίσιο που επιτάσσει, περισσότερο από ποτέ τις συνεργατικές δράσεις, την αλληλεπίδραση, την ευελιξία, τη βιωματική προσέγγιση της γνώσης, την ανάπτυξη ενεργητικών συμπεριφορών από πλευράς των παιδιών, βρίσκει πεδίο εφαρμογής στο σημερινό ελληνικό νηπιαγωγείο, αξιοποιώντας την παιδαγωγική διάστασή του χώρου και μετατρέποντάς τον σε μαθησιακό περιβάλλον.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΟΜΙΛΗΤΩΝ

Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, δίνοντας το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης.

Άρθρα που δημοσιεύονται διατίθενται με άδεια Creative Commons 4.0 και σύμφωνα με την άδεια μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, με αναφορά στο/στη συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς.

Οι συγγραφείς μπορούν να καταθέσουν το άρθρο σε ιδρυματικό ή άλλο αποθετήριο ή/και να το δημοσιεύσουν σε άλλη έκδοση, με υποχρεωτική την αναφορά πρώτης δημοσίευσης στα πρακτικά.

Οι συγγραφείς ενθαρρύνονται να καταθέσουν σε αποθετήριο ή να δημοσιεύσουν την εργασία τους στο διαδίκτυο πριν ή κατά τη διαδικασία υποβολής και αξιολόγησής της.

Βιογραφικό Συγγραφέα
Δόμνα - Μίκα Κακανά (Domna Mika Kakana), Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Καθηγήτρια ΤΕΠΑΕ ΑΠΘ
Αναφορές
Clark, Α. και Moss, P. (2010). Ας ακούσουμε τα μικρά παιδιά. Η προσέγγιση του Μωσαϊκού. Αθήνα: ΕΑΔΑΠ.
Γερμανός, Δ. (1998). Χώρος και Διαδικασίες Αγωγής. Η Παιδαγωγική Ποιότητα του χώρου. Αθήνα: Gutenberg.
Γερμανός, Δ. (2002). Oι τοίχοι της γνώσης. Αθήνα: Gutenberg.
Γερμανός, Δ. (2010). Ο παιδαγωγικός ανασχεδιασμός του σχολικού χώρου: μια μέθοδος αναβάθμισης του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος μέσα από αλλαγές στο χώρο. Στο Δ. Γερμανός και Μ. Κανατσούλη (επιμ.), ΤΕΠΑΕ 09, Πρακτικά επιστημονικών εκδηλώσεων του ΤΕΠΑΕ ΑΠΘ, 2007-09, σ. 21-54. Θεσσαλονίκη: ΑΠΘ/University Studio Press.
Κακανά, Δ. Μ. (2015). ‘Οικοδομώντας’ προσωπικούς χώρους και τόπους δράσης στο νηπιαγωγείο, μέσα από το παιχνίδι. Στο Δ. Γερμανός, Μ. Λιάπη (επιμ.), Ηλεκτρονικός τόμος Πρακτικών του Συμποσίου με Διεθνή Συμμετοχή: Τόποι για Εμπειρίες Μάθησης. Έρευνα, Δημιουργία, Αλλαγή, σ.108-119 (Θεσσαλονίκη, 9-10 Ιανουαρίου 2015). Αθήνα: Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης.
Μακρυνιώτη, Δ. (επιμ.) (2003). Κόσμοι της Παιδικής Ηλικίας. Toπικά δ’. Αθήνα: Ε.Μ.Ε.Α.
Σολομών, Ι. (1992). Εξουσία και τάξη στο νεοελληνικό σχολείο. Μια τυπολογία των σχολικών χώρων και πρακτικών 1820-1990. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
Carter, M. (2007). Making Your Environment “The Third Teacher”. Στο Exchange, σ. 22 -26. Διαθέσιμο στο: http://www.earlylearning.prn.bc.ca/wp-content/uploads/Environment-as-the-3rd-teacher.pdf. (Ανακτήθηκε 03/02/2017).
Clark, A. (2008). Early childhood spaces: Involving young children and practitioners in the design process. Working Paper 43. The Hague: Bernard van leer Foundation. Διαθέσιμο στο: www.bernardvanleer.org.
Clark, A. (2010). Transforming children’s spaces: Children’s and adults’participation in designing learning environments. London: Routledge.
Dorst, K., και Cross, N. (2001). Creativity in the design process: Co-evolution of problem-solution. Στο Design Studies 22: 425-437.
Ellis, J. (2005). Place and identity for children in classrooms and schools. Στο Journal of Canadian Association of Curriculum Studies 3(2): 55-73.
Epstein, A. S. (2007). All about High Scope. Διαθέσιμο στο:
http://www.education.com/reference/article/Ref_All_About_High_Scope/?page=. (Ανακτήθηκε: 10/03/2017).
Falzon, C. (1998). Foucault and Social Dialogue. Routledge: London.
Fraser, S. (2000). Authentic childhood: Experiencing Reggio Emilia in the classroom.
Albany, NY: Nelson Thomson Learning.
Gandini, L. (1998). Education and Caring Spaces. Στο C. Edwards, L. Gandini, και G. Forman, The Hundred Languages of Children. Greenwich, CT: Ablex.
Germanos, D. (2015). The place as factor of the pedagogical quality of space. Στο Δ. Γερμανός, Μ. Λιάπη (επιμ.), Ηλεκτρονικός τόμος Πρακτικών του Συμποσίου με Διεθνή Συμμετοχή: Τόποι για Εμπειρίες Μάθησης. Έρευνα, Δημιουργία, Αλλαγή σ. 46-55 (Θεσσαλονίκη, 9-10 Ιανουαρίου 2015). Αθήνα: Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης.
Hall, E. T. (1971). La Dimension cache. Paris: Éd. du Seuil.
Hall, E. T. (1984). Le Langage silencieux. Seuil: Points Essais.
Hill, M. και Tisdal, K. (1997). Children and society. London: Prentice Hall.
Hart, R. (1992). Children’s participation: From tokenism to citizenship. Florence: Italy.
UNICEF International Child Development Centre Spedale degli lnnocenti.
James, A. και Prout, A. (1997). Constructing and reconstructing childhood. London:Falmer Press.
Kyatta, M. (2002). Affordances of children’s environments in the context of cities, small towns, suburbs and rural villages in Finland and Belarus. Στο Journal of Environmental Psychology 22: 109-123.
Moss, P. (2006). Listening to young children-beyond rights to ethics in learning and teaching in Scotland. Towards shared understanding of early years education in Scotland.
Reggio Children (2004). Children, Art and Artists: The Artistic Language of Alberto Burri. Reggio Emilia: Reggio Children.
Rasmussen, K. (2004). Places for children-children’s places. Childhood 11: 155-173.
Rigolon, A. (2011). A Space with Meaning: Children’s Involvement in Participatory Design Processes. Στο Design Principles and Practices: An International Journal 5 (2). Διαθέσιμο στο: https://www.academia.edu/656454/A_Space_with_Meaning_Children_s_Involvement_in_Participatory_Design_Processes, http://www.Design-Journal.com. (Ανακτήθηκε: 30/03/2017).
Rogoff, B. (2003). The cultural nature of human development. New York: Oxford University Press.
Sime, J. D. (1986). Creating places or designing spaces? Στο Journal of Environmental Psychology 6: 49-63.
Strong-Wilson, T και Ellis, J (2007) Children and Place: Reggio Emilia’s Environment As Third Teacher. Στο Theory into Practice 46 (1): 40-47.
Sutton, S.E. και Kemp, S.P. (2006a). Young people’s participation in constructing a socially just public sphere. Στο C. Spencer και M. Blades (επιμ.), Children and their Environment. Learning, Using and Designing Spaces, σ. 256-276. Cambridge: Cambridge University Press.
Sutton, S.E. και Kemp, S.P. (2006b). Integrating social science and design inquiry through interdisciplinary design charrettes: An approach to participatory community problem solving. American Journal of Community Psychology 38 (1-2): 125-139.
Vygotsky, L. (1978). Mind in society: The development of higher psychological processes. Cambridge: Harvard University Press.